Η Ιερά Μονή Παναγία Στομίου είναι χτισμένη στη νότια όχθη της χαράδρας του Αώου, μεταξύ των βουνών Τύμφη και Τραπεζίτσα σε ένα ύψωμα με μαγευτική θέα τον Εθνικό Δρυμό του Βίκου. Η προσωνυμία «Στομίου» ίσως να δόθηκε εξαιτίας της φυσικής της θέσης που σαν στόμιο ανοίγεται προς την χαράδρα. Πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου στην εορτή της Γενέσεως της Θεοτόκου.
Η αρχική Μονή βρίσκονταν στη θέση Παλαιομονάστηρο, στη βόρεια όχθη του ποταμού. Ιδρύθηκε το 1412 ή κατά άλλους το 1590. Στη
σημερινή της θέση μεταφέρθηκε το 1774 από τον Ηγούμενο Κωνσταντίνο και τον μοναχό Παΐσιο. Κατά
την παράδοση, αιτία της μετεγκατάστασης υπήρξε το θαυμαστό γεγονός της
μετακίνησης της εικόνας της Παναγίας στη σημερινή θέση. Η εικόνα της Παναγίας έφυγε από το Παλαιομονάστηρο και έρχονταν στον τόπο που σήμερα είναι κτισμένη η Μονή, μαζί με ένα καντήλι. Ο ηγούμενος Κωνσταντίνος κατάλαβε ότι το θέλημα της Παναγίας ήταν να κτιστεί στο μέρος αυτό νέο μοναστήρι. Από την αρχική
Μονή μεταφέρθηκαν τμήματα του τέμπλου, εικόνες και λείψανα αγίων.
Οι κάτοικοι της περιοχής ευλαβούνται εξαιρετικά την Παναγία, γιατί αφενός δεν ξεχνούν τα αναρίθμητα θαύματα Της, που πολλές φορές τους προστάτεψε από διάφορους κινδύνους, αφετέρου γιατί την περίοδο 1958-1962 μόνασε ο Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης, ο οποίος μαζί με ευλαβείς κατοίκους της περιοχής κατέβαλαν σημαντικές προσπάθειες για την ανακαίνιση του μοναστηριού.
Ο
γέροντας Παΐσιος είχε πόθο να ασκητέψει στην έρημο του Αγίου Όρους και
συγκεκριμένα στα Κατουνάκια. Όμως η Παναγία του έδειξε στο κελί του
οφθαλμοφανώς, σαν σε «πνευματική τηλεόραση», τη Μονή Στομίου Κονίτσης
και του είπε ολοζώντανα: «δεν θα πας στα Κατουνάκια. Θα πας στη Μονή
Στομίου»! Ο γέροντας άλλωστε ήξερε τα μέρη, αφού είχε μεγαλώσει στην
Κόνιτσα!
Ο Άγιος Παΐσιος συνέβαλε τα μέγιστα στην αναμόρφωσή του, κουβαλώντας ακόμα
και με τα χέρια βαριά φορτία από κάτω από το ποτάμι, κινητοποιώντας και
ευαισθητοποιώντας τους αγαθούς κατοίκους των γύρω χωριών,
συγκεντρώνοντας εισφορές που του έστελνε η Παναγιά με ευσεβείς
ανθρώπους, μαζεύοντας εργάτες, φτιάχνοντας ο ίδιος κουφώματα, πατώματα,
στέγες, σαν μαραγκός και μάλιστα από τους καλύτερους, πάντα με χαρά,
αγάπη και προσευχή! Περιστατικά από τη θαυμαστή ζωή του, αναφέρουν ότι
συνομιλούσε με άγρια ζώα, θεράπευε ασθενείς, επέβαλε το σεβασμό
απαγορεύοντας τα γλέντια και φαγοπότια εντός του χώρου της μονής, πήδηξε
από γκρεμό για να διαφυλάξει μια θήκη με ιερά λείψανα που έπεσε και
άλλα πολλά. Το 1962 ο γέροντας έφυγε για το Σινά για να επιστρέψει το
1964 οριστικά στο Άγιον Όρος. Το μικρό κελί στο οποίο διέμενε κατά τα 4
χρόνια της παρουσίας του στη μονή, διατηρείται μέχρι σήμερα.
Βασική πηγή πληροφοριών : ΕΔΩ
