Σε απόσταση 30 χιλιομέτρων ανατολικά της Άρτας, στην περιοχή Ραδοβυζίων, στη μέση δασώδους ερημικής βουνοπλαγιάς, κοντά στα χωριά Προσήλια και Βελετζικό, βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Ροβελίστας ή Ροβέλιστα, η επονομαζόμενη και ως η «Κυρά» της ορεινής Άρτας. Παρακάμπτοντας τον δρόμο Άρτας - Καρδίτσας, λίγο πριν την 'Ανω Καλεντίνη φτάνουμε στο μοναστήρι.
Κατά την τοπική παράδοση, στα τέλη του 11ου αι (1096), ο Γεώργιος Κωστούλας, από το χωριό Βελεντζικό, έκτισε στους πρόποδες του λόφου «Καρακαηδόνι» μια μικρή ιδιωτική εκκλησία, αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου, που ονομάζεται και «Κόκκινη Εκκλησία, καθώς και δυο μικρά κελιά για να φιλοξενεί τους ιερείς. Στις αρχές του 12ου αι από την περιοχή αυτή πέρασε κάποιος Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος, ο οποίος φιλοξενήθηκε στο ναό, έχοντας μαζί του μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας, μέτρια σε μέγεθος (0,27Χ0,32). Ο Επίσκοπος της περιφέρειας, εκτιμώντας η μόρφωσή του Αμβρόσιου, τον παρακάλεσε να μείνει στην περιφέρειά του και τον τοποθέτησε στην μικρή εκκλησία των Εισοδίων. Εκεί ο Αμβρόσιος τοποθέτησε τη θαυματουργή εικόνα που είχε μαζί του η οποία προερχόταν από τη Μόσχα της Ρωσίας και ευωδίαζε μόνιμα. Οι κάτοικοι της περιοχής την αποκαλούσαν «Μοσχοβίτισσα»
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του Αμβρόσιου, η εικόνα είχε τοποθετηθεί σε θρόνο στο εσωτερικό του μικρού ναού. Λίγες μέρες αργότερα η εικόνα έλλειπε από τη θέση της. Ύστερα από καιρό τα βράδια οι τσοπάνηδες έβλεπαν ένα παράξενο φως στον τόπο του σημερινού μοναστηριού, αλλά λόγω της πυκνής βλάστησης ήταν αδύνατον να την εντοπίσουν. Ένας τολμηρός τσοπάνης έψαξε και βρήκε την εικόνα μέσα σε βάτα. Ο τσοπάνης (που κατά την παράδοση λέγονταν Ρόβελ γι' αυτό και η εικόνα πήρα το όνομα αυτό) παρέδωσε την εικόνα στο μοναχό Αμβρόσιο που την τοποθέτησε πάλι μέσα την εκκλησία.
Την άλλη μέρα η εικόνα έφυγε από την εκκλησία και πήγε στο ίδιο σημείο. Αυτό έγινε τρεις φορές. Ο μοναχός Αμβρόσιος κατάλαβε ότι το θέλημα της Παναγίας ήταν να εγκατασταθεί εκεί. Επιστρέφοντας συνάντησε έναν χωρικό ο οποίος του είπε : «Τί θέλει η εικόνα πάτερ και ροβολάει εκεί κάτω;». Ίσως από αυτό το περιστατικό η εικόνα πήρε το όνομα Ροβελίστα. Από τις μετακινήσεις της εικόνας οι κάτοικοι κατάλαβαν πως θέλημα της Παναγίας ήταν το μοναστήρι να κτιστεί εκεί που το υπέδειξε. Πράγματι στο σημείο εκείνο κτίστηκε ένας μικρός ναός με κελιά και εγκαταστάθηκε τόσο η εικόνα της Παναγίας, όσο και ο Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος ως την κοίμησή του.
Το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο του Γ. Καραϊσκάκη, αλλά και άλλων αγωνιστών του '21.
Η Παναγία Ροβελίστα είναι τοποθετημένη σε ασημένιο τρίπτυχο πλαίσιο φτιαγμένο από Αρτινούς αργυροχρυσοχόους το 1802
Πανηγυρίζει στη Γέννηση της Υπεραγίας Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου)
